آقاي دكتر علينقي مشايخي پايه گذار و استاد دانشكده مديريت و اقتصاد، اخيراً طي مقاله اي كه در روزنامه دنياي اقتصاد مورخ پنجشنبه 12 ارديبهشت به چاپ رسيده به سوال مطروحه در خصوص علت ايجاد دانشكده مديريت و اقتصاد در دانشگاه صنعتي شريف پاسخ گفته اند. توجه علاقمندان را به متن اين مقاله جلب مي‌نماييم:
رشتههاي علمي مديريت و اقتصاد، رشته هاي پيچيده و مهمي براي بهبود وضع اقتصادي و پيشرفت كشور هستند. با توجه به اهميت اين رشتهها بايد جوانان نخبه و با استعداد كشور جذب اين رشتهها شوند. درجامعه ما بااستعدادترين جوانان جذب رشتههاي فني و مهندسي ميشوند. رتبه‌هاي بالاي آزمون سراسري دوره كارشناسي بين رشتههاي فني و مهندسي دانشگاههاي معتبر را انتخاب ميكنند. به عنوان مثال از 211 نفر اول آزمون كارشناسي هر ساله بيش از 99 نفر به دانشگاه صنعتي شريف مي‌آيند.
متأسفانه و به جز موارد استثنايي كساني كه دورههاي كارشناسي علوم انساني از جمله اقتصاد و مديريت را انتخاب ميكنند آنهايي هستند كه از نظر رتبه آزمون امكان ورود به رشتههاي فني و مهندسي دردانشگاه هاي معتبر را ندارند. بسادگي نمي‌توان ذهنيت جامعه و خانواده ها را در مورد ارجحيت رشته هاي فني-مهندسي و علوم به رشته هاي علوم انساني تغيير داد. دانش آموزان قوي تر براي دوره كارشناسي رشته هاي مهندسي و علوم را انتخاب ميكنند. بايد با ايجاد شناخت بيشتر از اهميت و پيچيدگي رشتههاي علوم انساني در بين جوانان با استعداد در طي دوره هاي كارشناسي آنان بايد آنها را به اين رشته ها جذب و راه را به رشتههاي مهم علوم انساني در دوره هاي كارشناسي ارشد براي آنها باز كرد. با توجه به تجمع استعدادهاي برتر كشور در رشتههاي فني و مهندسي لازم است رشتههاي مديريت و اقتصاد در جوار اين استعدادها برقرار شود تا موجب ايجاد اين شناخت و جذب آنها به اين رشتهها در دوره هاي كارشناسي ارشد شود.
اكنون كه 21 سال از تأسيس دانشكده مديريت و اقتصاد در دانشگاه صنعتي شريف مي‌گذرد، كاملاً روشن است كه اين دانشكده در جذب استعدادهاي برجسته با ملاك رتبه‌هاي آن در آزمونهاي كارشناسي و كارشناسي ارشد موفق بوده است. بيش از 91 درصد پذيرفته‌شدگان به دوره هاي كارشناسي ارشد در آن دانشكده افرادي هستند كه رتبه آنها در آزمونهاي كارشناسي دو رقمي بوده است و در طي دوره كارشناسي خود از دانشجويان ممتاز در بين افرادي با رتبه‌هاي مشابه بودهاند
جذب دانشجويان زبده ايجاب ميكند كه دانشكده آموزشي با كيفيت بالا ارائه دهد تا ذهن كنجكاو و قوي پذيرفته شدگان را ارضا نمايد. بدين ترتيب استاندارد آموزشي دانشكده و مواد و مطالب درسي بايد با استانداردهاي بالا ارائه ميشود. دانشجويان ورودي مستعد همراه با آموزش خوب موجب شده است كه فارغ‌التحصيلان دانشكده زبده و مورد تقاضاي بازار كار باشند. در بررسي آماري كه ذر سال 99 از فارغ التحصيلان دانشكده به عمل آمد فقط يك در آنها مشغول به كار نبودند و بسياري قبل از اتمام تحصيلات خود جذب سازمان ها ميشوند. كيفيت خوب آموزش و موفق و موثر بودن فارغ التحصيلان در بازار كار موجب جذب بيشتر و روز افزون جوانان مستعد به دانشكده شده است. بدون وجود كيفيت خوب آموزشي و اثر بخشي آن در محيط بيرون جوانان نخبه كه افراد عاقل و با هوشي هستند متقاضي ورود به دانشكده نمي‌شدند.
با توجه به اهميت رشت هاي مديريت و اقتصاد براي توسعه و پيشرفت كشور، توسعه كيفي ظرفيت آموزش در اين رشته ها بسيار ضروري و حياتي است. كادر هاي آموزشي با كيفيت بايد از ميان افراد با استعداد و نخبه تربيت شوند. جذب نيروهاي مستعد و آموزش خوب آنها، موجب پذيرششان در دانشگاههاي درجه اول دنيا و كشور براي ادامه تحصيل تا مقطع دكترا ميشود. در چند سال گذشته دانشگاههاي درجه اول دنيا نظير MIT ، هاروارد، شيكاگو، نورث وسترن، بركلي و لندن از فارغ‌التحصيلان دانشكده مديريت و اقتصاد شريف در رشتههاي مديريت و اقتصاد دانشجو پذيرفته‌اند. در گذشته سابقه نداشته است كه آن دانشگاههاي درجه اول از فارغ‌التحصيلان رشتههاي مديريت و اقتصاد ايران دانشجويي پذيرفته باشند. جالب است كه گفته شود كه شاگرد اول آزمون دوره دكتراي اقتصاد فارغ التحصيل دوره كارشناسي ارشد دانكده مديريت و اقتصاد شريف بوده است كه كارشناسي خود را در رشته مهندسي گذرانده بوده است و به قصد ورود به دوره دكتراي دانشكده مديريت و اقتصاد امتحان داده و از پذيرش همراه با بورس تحصيلي خارج ازكشور صرفنظر كرده است. البته اكنون به ناگاه با صفر اعلام شدن ظرفيت پذيرش دانشجو در دوره دكتراي اقتصاد شريف مواجه شده است! تحصيل جوانان نخبه ايران در دانشگاههاي درجه اول دنيا موجب تربيت دانشمندان توانمندي خواهد شد كه تسلط بالائي به حوزههاي تحصيلي خود پيدا ميكنند. هرگونه تحول در علوم انساني در كشور نيز مستلزم اشتغال استعدادهاي برتر در اين علوم و تسلط به دانش روز بشري در علوم مزبور است. بدون درك عميق از دست آوردهاي بشر در اين علوم بعيد است بتوان تحولي در علوم انساني بوجود آورد. يا فهم عميق ذهن هاي قوي را مي‌طلبد. يكس از هدف هاي مهم دانشكده مديريت و اقتصاد دانشگاه صنعتي شريف جذب نخبگان براي ادامه تحصيل در اين رشته ها بوده است. اميدواريم اين افراد دانشمنداني بشوند كه در آينده ضمن آنكه تحول كيفي در آموزش عالي در رشتههاي مديريت و اقتصاد ايجاد ميكنند، بتوانند در ايجاد تحول در علوم مزبور بر اساس ارزشهاي اسلامي جامعه نقش مهمي نيز ايفا كنند.
يكي از فعاليت هاي مهم دانشكده مديريت و اقتصاد در دانشگاه صنعتي شريف ارائه دروس اختياري در زمينه مديريت و اقتصاد به دانشجويان دوره كارشناسي رشتههاي مهندسي و علوم پايه بوده است. چون فارغ‌التحصيلان با استعداد در رشتههاي مزبور تحصيل ميكنند و عموماً بعد از فارغ‌التحصيلي مسئوليتهاي اداره صنايع را بر عهده ميگيرند، آشنايي آنها با مباني علوم مزبور به آنها كمك ميكند كه كار خود را بهتر آغاز نمايند و با اطلاع اوليه از آن با احتمال بيشتري مطالعات خود را در حوزه مزبور ادامه دهند
و وقتي به مسئوليتهاي بالاتر مديريتي مي‌رسند از دانشهاي مربوطه بيشتري نيز بهره مند باشند. دروس اختياري در حوزه مديريت مورد استقبال زياد دانشجويان دورههاي كارشناسي دانشگاه واقع شده و موجب شده است كه تعداد بيشتري از آنها با شناختي كه از رشتههاي اقتصاد و مديريت بدست مي‌آورند به اين دو رشته مهم علاقمند شده و براي ادامه تحصيل اقتصاد و مديريت را انتخاب كنند. در واقع ايجاد دانشكده مديريت و اقتصاد در شريف و آشنائي بيشتر دانشجويان آن با اين رشته ها و كيفيت قابل ارائه در آنها، متقاضيان ادامه تحصيل در اين رشته ها را به طور قابل توجهي افزايش داده است و ميتوان گفت جايگاه اين دو رشته در بين دانشجويان با سابقه تحصيلي قوي تر بالا تر رفته است.
نقش مهم ديگري دانشكده مديريت و اقتصاد در يك دانشگاه صنعتي ميتواند ايفا كند. امروزه دانشگاههاي صنعتي تراز اول دنيا به دنبال تجاريسازي نتايج تحقيقات خود هستند. سياست‌هاي كلي علم و فناوري كشور هم در همين جهت است كه تحقيقات در علوم پايه و فني و مهندسي به فناوري تبديل شده و تجاريسازي شوند. براي تجاريسازي نتايج تحقيقات لازم است كه مهندسين و محققين صنعتي ضمن آشنائي با مباني مديريت و اقتصاد در پيوند با افراديكه از يك طرف درك خوبي از تحقيقات صنعتي دارند و از طرف ديگر با دانش مديريت براي برنامهريزي، سازماندهي، تأمين منابع، بازاريابي و فروش و خلاصه تجاريسازي يك محصول آشنا هستند نتايج كارهاي تحقيقاتي خود را كه قابليت لازم را دارند تجاري سازي كنند. وجود دانشكده مديريت در يك دانشگاه صنعتي كمك شاياني به تسهيل و تسريع تجاريسازي نتايج تحقيقات مينمايد. خوشبختانه بدنبال ايجاد دانشكده مديريت و اقتصاد در دانشگاه صنعتي شريف و موفقيت هاي قابل توجه آن، ساير دانشگاه هاي صنعتي نظير اميركبير، علم و صنعت، و خواجه نصير در اقداماتي مشابه اي رشته مديريت را درخود ايجاد كرده اند و البته، باز هم خوشبختانه، ظرفيت پذيرش دانشجو در آنها صفر اعلام نشده است.
بالاخره فايده ديگر ايجاد دانشكده مديريت و اقتصاد در شريف آنستكه بيشتر مديران سازمانهاي صنعتي كشور از فارغ‌التحصيلان دانشگاههاي صنعتي هستند و اينان با دانشگاههاي محل تحصيل خود زبان مشترك بيشتري داشته و بهتر و سريعتر رابطه برقرار ميكنند. در نتيجه دانشكده مديريت در يك دانشگاه صنعتي درك بهتري از نگرش و تفكر مهندسين داشته و فضاي بهتري براي آموزش آنهاست. آموزش‌هايي كه دانشكده مديريت صنعتي شريف براي مهندسين و شاغلين در صنعت در دورههاي كوتاه‌مدت و ويژه ارائه مي‌دهد بسيار مورد استقبال شركت كنندگان قرار گرفته و تقاضا براي ارائه دورههاي مزبور توسط دانشكده به شدت رو به روز افزايش بوده است.
نكته ديگري كه در رابطه با دانشكده مديريت و اقتصاد مطرح شده است رابطه آنچه در اين دانشكده ارائه ميشود با باورها و اعتقادات ديني است. علوم انساني كه در اينجا بيشتر نظر بر اقتصاد و مديريت است، همانطوريكه از اسم آنها پيدا است، دو رشته علمي هستند كه توسط دانشمندان زيادي از كشورهاي مختلف به خصوص در طي 9 قرن گذشته و بالاخص در طي قرن بيستم تا كنون توسعه يافته‌اند. نسبت و رابطه باورها و اعتقادات ديني با اين حوزههاي معرفتي را از چند زاويه ميتوان مطرح نمود.
زاويه اول آنستكه اين علوم، مانند هر علم ديگري ميتواند در جهت هدفهاي مختلفي به كار گرفته شود. اعتقادات ديني ميتواند هدف و جهت استفاده و به كارگيري اين علوم را تعيين كند. مثلاً يك سازمان با هدف ترويج و تبليغ اسلام مانند سازمان تبليغات اسلامي با مسائلي نظير چشم‌انداز، استراتژي، برنامه‌هاي عملياتي، بودجه‌ريزي و تخصيص منابع، سازماندهي، جذب و نگهداري و توسعه نيروهاي انساني مناسب مواجه است و دانش مديريت ميتواند در جهت اهداف اسلامي آن سازمان مفيد و مؤثر باشد. همان دانش مديريت ممكن است در سازمانهايي با هدفهاي زشت و ناپسند مانند شبكه هاي جرم و جنايت و يا سازمان هائي كه تبليغات ضد ديني ميكنند هم به كار رود. لذا اعتقادات ديني زمينه و جهت بكارگيري علوم اقتصادي و مديريتي را تعيين ميكند.
اما از زاويه ديگر، اصول اعتقادي ممكن است در افراد يك جامعه رسوخ كرده باشد و فرهنگ جوامع و نوع رفتار و علائق افراد آنرا تحت تأثير قرار داده باشد. آنگاه بايد فرضيات و پيش‌فرضهاي نظريه‌هاي مطرح شده در علوم مزبور را مورد بازنگري قرار داد و به توسعه نظريه هاي جديدي در علوم مذكور دست يافت. البته باز هم براي آنكه يافته ها در زمره يافته هاي علمي قرار گيرد. بايد نظرياتي كه با پيش‌فرضهاي تغيير يافته توسعه مي‌يابند مورد آزمون و اعتبارسنجي قرار گيرند تا با كسب اعتبار بتوانند در اداره امور اقتصادي و مديريتي به كارگرفته شوند.
زاويه ديگري كه باورها و اعتقادات بر علوم اقتصادي و مديريتي ميتواند تأثيرگذار باشد آنستكه اعتقادات ديني مرزها، چارچوبها و بايدها و نبايدهايي را تعيين ميكنند. مانند تحريم ربا در اسلام. يك چالش مهم توسعه علوم مزبور در چارچوبهاي تعيين شده توسعه اعتقادات است. يعني اگر در جامعه‌اي بايدها و نبايدهايي بر اساس اعتقادات ديني اعمال شود و افراد آن جامعه در محدوده آن بايدها و نبايدها مجبور باشند و يا بخواهند عمل كنند، در آن صورت نظريه‌ها و تئوريهايي بايد توسعه يابد كه بتواند پديده مديريتي و اقتصادي را در چارچوب ها و محدوديت هاي اعلام شده تبيين نموده و توضيح دهد و همانند هر علم ديگري بتواند آينده را نيز تا حد قابل قبولي پيش‌بيني كند. در اين حالت نيز بايد تئوري ها و نظريات مورد آزمون و اعتبار سنجي قرار گيرد تا بتوان آن نظريه ها را علمي ناميد و با اعتباري كه در نتيجه آزمون كسب ميكنند در عمل مورد استفاده و راهنماي تصميم گيران و سياست گزاران قرار گيرد.
توسعه نظريه‌ها و تئوريها از دو زاويه اخير كار زيادي را مي‌طلبد. بايد نظريه‌ها و تئوري‌هاي موجود را عميق و خوب فهميد، پيش‌فرضها و چارچوبهاي احتمالي حاكم بر آنها را درك كرد، تعارضات آن با اصول اعتقادي را دريافت، و آنگاه به طرح تئوري و نظريه‌هاي قابل آزمون جديد پرداخت.
دانشكده مديريت و اقتصاد در اين زمينه‌ها فعاليتهايي را در سالهاي اخير شروع كرده است. رساله‌هايي توسط دانشجويان و با راهنمايي برخي اساتيد انجام شده است. ولي اين كار بسيار عظيم بوده و منابع و زمان زيادي را مي‌طلبد كه اميدواريم با توسعه دانشكده و افزايش منابع، دانشكده مديريت و اقتصاد شريف با همكاري ساير مراكز تحقيقاتي علاقمند در حوزه هاي علميه و دانشگاه ها بتوانند گامهاي مؤثر بيشتري در اين زمينه‌ها بردارند.
در حال حاضر، اساتيد دانشكده مديريت و اقتصاد مانند اساتيد ساير دانشكده‌هاي دانشگاه صنعتي شريف بر اساس معيارهاي علمي، اخلاقي و اعتقادي انتخاب ميشوند. دانشكده پرونده متقاضيان را از نظر علمي بررسي ميكند. در صورتيكه سوابق تحصيلي خوبي در دانشگاههاي معتبر داخلي و يا خارجي داشته باشند و حداقل دو مقاله در نشريات بين‌المللي چاپ كرده باشند و رشته تحصيلي آنها با نيازهاي دانشكده انطباق داشته باشد، از آنها براي ارائه يك سمينار علمي دعوت ميشود. در صورت تأييد سمينار آنها توسط اساتيد گروه علمي، متقاضيان از نظر علمي تأييد ميشوند. به علاوه دانشكده متقاضيان را از نظر اخلاق و رفتار حرفه‌اي و رعايت اصول و ارزشهاي حرفه‌اي در يك محيط علمي يك ارزيابي اجمالي مينمايد بدون آنكه به نحوه تفكر و يا گرايشهاي سياسي آنها كاري داشته باشد. بعد از تأييد علمي، پرونده متقاضيان از نظر خصوصيات عمومي توسط هسته‌هاي گزينش در دانشگاه و وزارت علوم بررسي و با تأييد هسته هاي گزينش عضو هيئت علمي استخدام ميشود. بنابراين دانشكده صلاحيت‌هاي علمي و حرفه‌اي را بررسي ميكند و هسته‌هاي گزينش صلاحيت‌هاي عمومي را. تمام اساتيدي كه در دانشكده استخدام شده‌اند اين مراحل را طي كرده‌اند.
بر خلاف آنكه يك اطلاعيه با نويسندگان مجهول الهويه اعلام كرده است، اساتيد دانشكده مديريت و اقتصاد شريف مروج هيچگونه گرايش سياسي نيستند. آنچه در دانشكده تدريس ميشود منطبق با برنامه‌هاي مصوب وزارت علوم و با استفاده از كتابها و مقالات روز دنيا در موضوع مورد نظر است. به عنوان مثال اگر در دوره مصوب وزارت علوم دروس اقتصاد خرد و اقتصاد كلان يا اقتصادسنجي گنجانده شده است، در دانشكده همين دروس و با استفاده از كتابهاي علمي كه در بهترين دانشگاههاي دنيا تدريس ميشود آموزش داده ميشوند. چون هدف آموزش علم اقتصاد بر اساس برنامه‌هاي مصوب است. البته تدريس اين كتاب ها كه استاندارد روز دنيا در آموزش اقصاد است براي عده اي سنگين است كه اميدوارم اين موضوع موجب نفي آموزش علم روز دنيا در حوزه اقتصاد و مديريت نشده باشد.
نگارنده از مسئله پيش آمده براي دانشكده مديريت و اقتصاد بسيار متأسف و متحير است. دانشكده مديريت و اقتصاد دانشگاه صنعتي شريف كه انتخاب اول بهترين دانشجويان متقاضي تحصيل در اين رشته‌هاست، دانشكدهاي كه فارغ‌التحصيلان آن مورد تقاضاي شديد سازمانهاي مختلف كشورند، دانشكدهاي كه فارغ‌التحصيلان علاقمند به ادامه تحصيلش در بهترين دانشگاههاي دنيا در رشتههاي مديريت و اقتصاد با بورس تحصيلي پذيرفته ميشوند و شانه به شانه بهترين فارغ‌التحصيلان دنيا در اين رشتهها به رقابت مي‌پردازند و سربلندي و افتخار براي ايران و جوانان آن كسب ميكنند، دانشكدهاي كه برنامه‌هاي مصوب وزارت علوم را با بهترين كيفيت و با استفاده از بهترين منابع و مأخذ روز دنيا اجرا ميكند، دانشكده اي كه هيئت آموزشي آن با عشق به آباداني و پيشرفت كشور و با صميميت و محبت جوانان مستعد جامعه را آموزش ميدهند، دانشكده اي كه با قدمت كم خود اثر گذاري مشهود و قابل توجهي در عرصه هاي اقتصادي و مديريتي سازمان هاي بزرگ كشور داشته است، چرا بايد با اين مشكل مواجه شود؟
چرا بايد دانشكده‌هايي با اعضاي هيئت علمي به مراتب كمتر، با متقاضيان و دانشجوياني با معيارهاي آزمون هاي وزارت علوم ضعيفتر، و با اثرگذاري كمتر روي تفكر مديريتي و اقتصادي جامعه پا بر جا باشند، كه البته بايد باشند و رشد و توسعه يابند، و آنگاه ظرفيت پذيرش دانشجو در مقبولترين دانشكده مديريت و اقتصاد به لحاظ انتخاب نخبگان در آموزش عالي بايد صفر شود؟
واقعا" چرا؟! حتماً سوء تفاهمي و يا اشتباهي در اين تصميم‌گيري رخ داده است و با بررسي مسئولين مسئله حل خواهد شد.
